Nederlandse Naamconventie
- Profile
- Images
Location: [unknown]
|
|
Nederlandse Naamconventie
Deze pagina geeft toelichting op de afspraken die gemaakt zijn binnen het Netherlands Project omtrent het juist invullen van de “Achternaam bij Geboorte” (LNAB=Last Name at Birth). Dit geldt ook voor nauw (zijdelings) verwanten aan dat project. Deze profielen betreffen veelal voorouders afkomstig uit het Noordwesten van Europa waaronder Nederland, voorheen bekend als de Zeventien Provinciën, de Spaanse Nederlanden en andere benamingen.
Voor praktische toepassing met voorbeelden zie: NEDERLANDSE EN VLAAMSE NAAMVELDEN
Nieuw Nederland Emigranten: Waar het Nederlandse personen betreft zien we dat er toendertijd voor velen nog geen sprake was van het gebruik van een achternaam zoals we die nu kennen als van Ren(s)s(e)l(a)er, de Wit, van den Berg, etc., veelal gebruikte men slechts het patroniem. Hier ligt dus een uitdaging voor een eenduidig gebruik van het LNAB-veld. De (eerder afgesproken) New Netherland Naming Convention was bedoeld om strijdigheden in de naamgeving uit de overgangsperiode tussen de oude Nederlandse immigranten en de latere ver-amerikaniseerde namen van de afstammelingen op te lossen, maar sinds kort (2017) zijn de eerder gemaakte afspraken gewijzigd, dus voor de duidelijkheid:
Voor de in Nederland geboren personen (profielen) die emigreerden of enige tijd door brachten in Nieuw Nederland, gebruiken we evenals voorheen, voor het bepalen van de juiste patroniemen (en spelling van de achternamen), de doop of geboorteaktes. Waar het patroniemen betreft, deze kunnen vervolgens eventueel ook nog vergeleken en bewezen worden met de eerste akte(s) (als die beschikbaar zijn) van na de emigratie, waarin ze veelal ook gewoon vermeld worden met hun patroniem of achternamen die (als de ouders correct zijn) over het algemeen dus zo goed als helemaal overeen zullen komen met de naam of het patroniem waarvan ook al op basis van alleen de doop of geboorteakte, aangenomen kon worden dat deze patroniem ook na emigratie door de persoon in kwestie gebruikt zou worden. Om de exacte spelling van dit patroniem te bepalen zal er een G2G gestart worden waarin leden van het Dutch Roots en het New Netherland Settlers Project gezamenlijk zullen beslissen welk spelling van het patroniem de meest juiste is en die LNAB wordt dus het patroniem.
Mochten er niet veel aktes zijn van na de emigratie en bijvoorbeeld alleen een akte met daarin alleen een achternaam vermeld die aangenomen is na de emigratie, dan wordt die later aangenomen achternaam de current naam.
Het is van groot historisch belang dat, waar mogelijk, de vroegste en originele vormen van namen beschermd en bewaard blijven, omdat deze eerste en de meest oorspronkelijke vormen van de namen ons vaak kunnen leiden naar eventueel nog vroegere voorouders, boerderijen of plaatsen waar ze vandaan kwamen. Dus waar mogelijk, moet altijd voorkomen worden dat deze vroege en originele vormen van de patroniemen of namen verwijdert of weggemerged worden.
|
| Voetbal en Hunebedbouwers .... |
WikiTree heeft generieke uitgangspunten vastgelegd voor het LNAB-veld. Deze behandelen ook de problemen met achternaam voorzetsels, tussen- en voorvoegsels. We zullen deze in detail toelichten in een later hoofdstuk omdat het klakkeloos toepassen van de regels op de groep van oude Nederlandse voorouders vaak leidt tot ongewenste resultaten. Dus als algemene richtlijn moeten deze grotendeels buiten beschouwing worden gelaten.
Daarnaast zijn verschillende G2G discussies die ook tot vreemde resultaten leiden of zelfs een schijnbare consensus lijken te bereiken maar die in feite geen recht doen aan deze groep van voorouders. De enige leidraad moet komen van de Dutch Roots Naming Convention pagina die moet prevaleren boven alle andere aangedragen werkwijzen. Uitzonderingen hierop zijn een aantal zeer specifieke gevallen, waarin specifieke expertise en/of bron-documentatie beschikbaar is gesteld ten aanzien van een voorouder zoals in het G2G is besproken. Het is dus belangrijk per geval een juiste afweging te maken tussen de richtlijnen en de gevolgtrekkingen in G2G.
Als een bruikbaar handvat zal deze leidraad beginnen met de meest gemaakte fouten met betrekking tot het LNAB-veld, die vermeden dienen te worden. De tekst volgend komen steeds specifiekere gevallen aan de orde, min of meer in oplopende volgorde van beste keuzes.
Last Name at Birth of LNAB
Je komt hier vaak de afkorting LNAB tegen, hetgeen achternaam bij geboorte betekent. Om het eenvoudig te houden voor iedereen, hebben wij in overleg besloten dat we voor het bepalen van de meest correcte LNAB voor Nederlandse profielen, de geboorte- of doopakte van een persoon gebruiken. Als deze akte laat zien dat de ouder (s) alleen een patroniem gebruikten, zal de LNAB van deze persoon ook een patroniem zijn, en als de ouder (s) volgens de akte meerdere generatie patroniemen gebruikten, zal het kind ook een meerdere generatie patroniem als LNAB krijgen. Als ouder(s) al een achternaam hadden volgens die akte, wordt die achternaam de LNAB, etc.
Patroniemen zijn eigenlijk heel eenvoudig, en het is niet zo dat je er zomaar een verzint als je een geboorte,- of doopakte hebt gevonden, want een patroniem is altijd gewoon de voornaam van vader + einde (het einde hangt vaak af van tijd en plaats). Dus als vader in die geboorte/doopakte vermeld staat als Pieter Jansz, dan is de LNAB van het kind Pietersz, is de vader vermeld als Pieter Janszen, dan wordt de LNAB van het kind Pieterszen. (zie hier de uitleg voor meerder generatie patroniemen).
Omdat er vroeger geen regels voor het schrijven waren zoals we die tegenwoordig kennen, (men schreef fonetisch) kan het zijn dat de namen in alle aktes uit het leven van een persoon verschillend geschreven werden en dus ook anders dan in zijn of haar geboorte-akte. Al deze latere versies kunnen worden toegevoegd aan het „other last name“ veld en de meest recente naam (laatst gevonden of die van overlijdens akte etc.) wordt toegevoegd aan het „current last name“ veld. (meest recente achternaam).
Zo kan de inconsistentie bij het schrijven dus ook resulteren in verschillende LNAB voor kinderen van dezelfde ouder(s); in de akte van het eerste kind is vaders naam misschien geschreven als Pytter Jans en in de akte voor het volgende kind als Pyter en voor het derde kind was het misschien Pieter. Dan zou dus het eerste kind Pytters, het tweede Pyters en het derde Pieters als LNAB hebben. Voor elk kind kunnen weer de andere versies worden toegevoegd aan het other last name veld.
Als er geen geboorte- of doopakte is kunnen we eerdere aktes van de ouders vergelijken, bijvoorbeeld hun huwelijks- of andere aktes om te zien hoe hun namen of achternamen (als ze er al een gebruikten....) werden geschreven om aan de hand daarvan de meest correcte LNAB voor de kinderen te bepalen. Als ook deze documenten van ouders er niet zijn, kunnen we kijken naar de vroegste vermelding in een akte van de persoon in kwestie, dus b.v. zijn of haar eigen huwelijksakte. Als deze akte van rond of na 1811 is (toen moest iedereen officieel een achternaam aannemen !), houd dan echter wel rekening met de mogelijkheid dat hij of zij misschien geboren is met alleen een patroniem (is hij/zij geboren voor 1811 met alleen een patroniem of wordt ook vader of moeder al voor 1811 vermeld met die achternaam?) Zie ook: patroniemen met een later toegevoegde achternaam Pre-1811
Merk ook op dat vrouwen in het verleden niet automatisch de achternaam van hun echtgenoot hebben aangenomen! Dus tenzij er documenten zijn die de vrouw met de achternaam van haar echtgenoot laten zien, voegen we deze NIET toe aan het huidige veld voor de achternaam. Zie ook: Patroniemen versus echtelijke namen
Als er helemaal geen aktes zijn die een LNAB (of achternaam) tonen, is de LNAB Unknown.
Nooit ALLEEN HOOFDLETTERS in de naam
Hier WikiTree richtlijnen voor naamsvelden legt men het helder uit - Het is nooit gepast ALLEEN HOOFDLETTERS te gebruiken. Helaas is dit gebruik op internet en in stambomen gewoongoed geworden. Het dateert uit de vroegere tijden van bulletin boards op Internet waar familienamen moesten opvallen in verzoeken zodat speurders snel de lijst konden nalopen op hun lopende onderzoek of interesse-gebied. Maar luiheid en slechte gewoontes hebben er toe geleid dat men simpelweg de namen, met hoofdletters en al, kopieerde in de stambomen. En vervolgens werden deze stambomen gedeeld en via GEDCOM-bestanden verspreid over het hele internet.
Maar op een goede stamboom-site, zoals WikiTree, zijn ze een doorn in het oog en een leugen. En dus zijn ze terecht verboden. Elk profiel dat een LNAB in hoofdletters heeft moet worden gewijzigd of worden verwijderd door samen te voegen.
In heel zeldzame gevallen kan het voorkomen dat het gematchte profiel in een nog slechtere staat is of dat de beheerder moeilijk bereikbaar is om aanpassingen direct door te voeren. In dat geval zullen de profielen met alleen hoofdletters even blijven bestaan.
|
Geen projectie terug
Dit is een veel voorkomende fout waarbij een onderzoeker een gevonden LNAB ook toepast op voorgaande generaties. Tegelijk is het ook een fout die wat moeilijker te herkennen is. Onderzoekers gaan vaak uit van slechte aannames. Zo wordt bijvoorbeeld bij voorouders in het oude Europa langs de mannelijke lijn vaak verondersteld dat ze dezelfde achternaam hebben als de huidige afstammelingen. In gevallen waar dit duidelijk mis is gegaan zal het profiel moeten worden aangepast of worden verwijderd door samen te voegen. Een ander voorbeeld is een moderne achternaam bestaand uit een Engels woord zoals Brewer of Smith. Zonder na te denken hebben sommige onderzoekers deze ook toegekend aan de voorouders uit Europa. Wanneer de naam al bestond dan zou deze toch zeker in de eigen taal geweest zijn, dus Brouwer of Smid. Dus wanneer we zo’n foute projectie terug aantreffen moet die worden verwijderd door samen te voegen met een profiel met een passende equivalent in de moedertaal indien aanwezig.
Geen samenvoegingen
Deze fouten komen veel voor in profielen en in de oudste generaties zijn ze vrijwel altijd fout. Voorbeelden zijn “VanCouwenhoven” en “Vancouwenhoven”. Deze namen kunnen weer fout terug geprojecteerd worden zoals de naam Brewer hierboven. Maar meer nog worden ze veroorzaakt door lui, al dan niet opzettelijk, fout doorkopiëren. Waarschijnlijk zijn ze ooit opzettelijk fout geschreven omdat de oudere programma’s niet om konden gaan met een spatie in de naam. De oplossing was dan een underscore ( _ ) of zonder spatie.
Door ongecontroleerd te verspreiden is het weglaten van de spatie een foute gewoonte geworden. Op vergelijkbare manier zullen we ook talloze profielen tegenkomen waarbij de gebruiker het juist probeerde vast te leggen maar werd tegengewerkt door de software. Als oplossing werd dan “Van” als middelste naam ingevoerd en werd enkel het tweede woord “Couwenhoven”als achternaam gebruikt.
Om dus deze software-fout te omzeilen werden de twee delen bewust samengevoegd hetgeen toch ook weer een fout profiel opleverde. In het algemeen moeten deze profielen met samengevoegde LNAB worden verwijderd door ze samen te voegen wanneer betere opties beschikbaar zijn.
Geen voorzetsel als middelste naam
De WikiTree richtlijn voor voorzetsels als middelste naam geeft goede aanwijzingen voor het gebruik bij afstammelingen van Nederlandse voorouders – Nooit of te nimmer zullen voorvoegsels worden opgenomen als een middelste naam noch worden afgekort. In het gegeven voorbeeld zal de middelste naam niet “van den” en de achternaam “Berg” zijn maar is een juiste en volledige LNAB “van den Berg”.
Een slecht gevuld profiel met “van” of “van den” of iets dergelijks in de middelste naam zijn een goede indicatie dat de naam “Berg” zeker niet moet worden geaccepteerd. De voorzetsels staan in het verkeerde veld maar nog belangrijker, hun aanwezigheid geeft aan dat ze wel degelijk bestonden toen de onderzoeker ze heeft vastgelegd.
De eerder aangehaalde richtlijn geeft naast het voorbeeld van verkeerd geplaatste voorzetsels ook nog één met een samengestelde vorm “Vandenberg”. Geen van beide schrijfwijzes is correct en ze moeten dus worden verwijderd door samenvoeging. Het juiste profiel heeft dus alle drie delen in het LNAB-veld inclusief de spaties. De enig correcte schrijfwijze is dus “van den Berg” en wanneer die nog niet bestaat zal dit profiel moeten worden aangemaakt.
Geen afkortingen van voorzetsels
Hetzelfde voorbeeld uit de WikiTree richtlijn moet worden gevolgd in alle situaties waarvoor geldt verbied elke afkorting van voorzetsels zoals bijvoorbeeld “v.d. Berg”. Deze verkorte notaties zijn slechts moderne shortcuts die ook nog eens niet juist zijn en dus moeten worden verwijderd door profielen samen te voegen. De uitzondering voor toegestane afkortingen binnen het LNAB-veld worden hieronder besproken bij de patroniemen.
|
Geen uitsluiting van voorzetsels
De algemene WikiTree richtlijn zoals hierboven aangehaald stelt dat uiterste zorg moet worden besteed aan namen waarin een lidwoord, voorvoegsel of voorzetsel wordt gebruikt, zoals Le, La, De, Du, Van, Van Der, Den, Ten, Zum, etc. zodat de spaties net zo worden gebruikt in de individuele namen alsof de persoon nog in leven was. Dit deel is precies van toepassing op de Nederlandse voorouders.
MAAR, de richtlijn stelt vervolgens dat het voor middeleeuwse en eerdere profielen (aangeduid als geboortedata eerder dan 1600) [sic], de standaard is om ‘le’, ‘la’, ‘de’ en ‘du’ NIET op de nemen in het LNAB-veld en ze liever op te nemen in de huidige achternaam. Dit deel is pertinent VERKEERD voor Nederlandse voorouders.
Eerst even een toelichting op de beweegredenen. Deze richtlijn is bedoeld als tegemoetkoming aan het EuroAristo Project. Door een kleine leugen was het mogelijk talloze duplicaten van meestal Engelse adel te vinden en samen te voegen. Hiervoor was het nodig de LNAB-velden met bijvoorbeeld de aanduiding “van Wessex” te wijzigen in Wessex. Het is een bewuste fout, maar anders was het onmogelijk de warboel van aristocratische naam-varianten en duplicaten te mergen. Vervolgens bleek het na het vinden van duplicaten erg moeilijk een consensus te bereiken over de juiste schrijfwijze. Dit resulteerde in de conventie om edelen aan te duiden met één woord in het LNAB-veld zodat de ‘huizen’ simpel aan te duiden waren zoals bijv. Plantagenet.
Echter, hierdoor ontstaan problemen op het vasteland van Europa vanaf de Renaissance-tijd en met familietakken die niet middeleeuws zijn maar van veel later en ook in de verste verte niet van adel. De richtlijn van één woord in het LNAB-veld is dus slechts zeer beperkt toepasbaar en is in veel gevallen onterecht toegepast. Voor Nederland is het helemaal uit den boze omdat daar juist de namen met voorzetsels wel correct zijn.
Daarnaast is het problematisch omdat talloze profielen moesten worden aangepast die in principe juist waren aangemaakt of geïmporteerd, inclusief voorzetsel. Het schrappen van het voorzetsel voor weergave doeleinden in een bepaalde tijd in het bestaan van WikiTree als platform is onzinnig. In deze tijd zijn de mogelijkheden van de techniek zoveel verbeterd dat we niet meer gebonden zijn aan de toenmalige tekortkomingen. In de tussentijd zijn echter talloze profielen fout aangepast teneinde een technische beperking op te lossen. In wezen is de hele aanpassing van het LNAB-veld slecht uitgepakt.
Het aangehaalde pre-1600 tijdsbestek van deze algemene richtlijn is bijzonder knellend voor profielen uit het Dutch Roots project. De meeste daar benoemde Nederlandse voorouders werden geboren in het tijdperk voor 1600.
In het algemeen willen wij het meermaals wijzigen van de LNAB-velden minimaliseren. Deels omdat het tijd- en energievretend is maar ook omdat het blad met vorige wijzigingen gewist wordt. Dus elke complete LNAB-wijziging teneinde te voldoen aan een twijfelachtige richtlijn moet zorgvuldig worden heroverwogen.
Nooit oude voorzetsels in hoofdletters
Het starten met een hoofdletter van het voorzetsel zoals “Van” i.p.v. “van” is iets amerikaans dat veelvuldig ten onrechte wordt toegepast op zowel oude Nederlandse inwoners alsook op moderne Nederlandse mensen. Begrijpelijkerwijze ergeren nog levende Nederlanders zich er aan wanneer dit door anderen onbewust wordt toegepast op hun naam. De voorouders die leefden voordat er sprake was van Amerika zouden zich omdraaien in hun graf.
De woorden “van”, “van den”, “van der”, etc. duiden een afkomst aan in de zin van “from” of “from the”. Zelfs in modern Engels heeft het geen zin om zulke woorden met een hoofdletter te beginnen bij het beschrijven van een persoon zoals in “John from the Bronx”. In de oude nederlandse namen dient dus het voorzetsel in het LNAB-veld altijd te beginnen met een kleine letter. De plaats-aanduiding blijft met een hoofdletter zoals in de naam van een stad. En wees altijd op je hoede bij de beoordeling van het voorzetsel in het LNAB-veld van een latere of moderne Nederlander. Uitzonderingen zijn sommige afstammelingen van Amerikanen die veelal met een hoofdletter beginnen, maar niet altijd.
Opmerking: Belgische achternamen worden geschreven zoals ze in het bevolkingsregister zijn vastgelegd. Voorzetsels kunnen hier dus wel met een hoofdletter moeten worden geschreven. Aangezien een deel van België tot het Nederlandstalige gebied hoort is de vergissing snel gemaakt om ook hier klakkeloos de kleine letter regel toe te passen.
Wees attent bij verbanden op grond van voorzetsel-namen
Hele groepen van oude Nederlandse voorouders van honderden jaren terug worden vaak geïmporteerd met dezelfde veronderstelde voorzetsel gerelateerde naam. Soms is dit correct maar in de meeste gevallen betreft het een foutieve terugwaartse projectie.
Bijvoorbeeld “van Couwenhoven” is de veronderstelde naam voor meerdere generaties van oude Nederlandse voorouders, die door de eeuwen heen leefden en verbleven in hetzelfde gebied van herkomst. De op het voorzetsel “van” gerelateerde naam zou in het algemeen door autoriteiten worden toegekend aan een emigrant. De achtergebleven familie van de emigrant zou deze plaatsaanduiding nooit onderling hebben gebruikt omdat ze allemaal in dit gebied woonden.
Zo is er ook geen onderscheid te maken tussen twee mannen met de naam Andries uit dezelfde stad wanneer die plaatsnaam in hun naam wordt gebruikt. Dat verandert wanneer in plaats daarvan een beroep wordt gebruikt of de naam van een hoeve of landgoed. Maar veelal is het onderscheid duidelijk door naar hun patroniem te kijken. Wees dus voorzichtig bij het leggen van familie-verbanden op grond van een voorzetsel-gerelateerde naam. Uitzondering hierop vormen de namen op grond van een vermogend landgoed met een rijke historie. Daarnaast zijn een aantal achternaam-verbanden goed gedocumenteerd zoals bijvoorbeeld “Hegeman”. In dit soort gevallen zal de informatie dus uit de oorspronkelijke bron worden gehaald.
Verlatijnste namen
Veel klerken werden opgeleid in het Latijn, en zo ontstond in de praktijk het gebruik van verlatijnste namen, bijvoorbeeld door het achtervoegsel us. Dus in een doopakte kan de naam Jacobus geregistreerd staan voor een jongen die de rest van zijn leven als Jacob bekend staat.
Ook het verlatijnsen van de achternaam kwam in de praktijk voor. Een bekend voorbeeld hiervan kan aangetroffen worden bij leden van een bepaalde tak voorheen bekend als Boomgaert, Bogaert, enz. die werden verlatijnst tot Bogardus.
|
Nederlandse patroniemen en naams-patronen
Tot in het begin van de negentiende eeuw was het voor veel families ongebruikelijk achternamen te gebruiken. Meestal hadden ze er geen en bleef men het gebruikelijke patroniem-systeem gebruiken. Daarnaast waren er ook mensen die wel een achternaam hadden maar deze enkel af en toe gebruikten. Deze mensen werden in archieven soms geregistreerd onder hun achternaam maar daarnaast soms ook onder hun patroniem. Onnodig te zeggen dat dit (toen en nu nog steeds) aanleiding was tot veel verwarring. Toen Nederland in de Franse Tijd geregeerd werd vanuit Parijs bepaalde Napoleon in 1811 dat het land een bevolkings-administratie moest opzetten. In sommige delen van het land (vooral het zuiden) was dit al eerder opgepakt, bijvoorbeeld in Noord-Brabant, Limburg (1796) en delen van Zeeland (1798).
In het jaar 1811 werd iedereen verplicht een officiële (familie-) achternaam te gebruiken. Mensen die nog geen achternaam hadden moesten er één kiezen en laten registreren bij de gemeente. Sommige mensen dachten dat dit idee een kort leven beschoren was en kozen daarom (mede uit een soort protest) namen als “Naaktgeboren”, “Aardappel”, “Zondergeld”, enz. niet beseffend dat ze hun toekomstig nageslacht hiermee zouden opzadelen. (Al wordt er door anderen weer gezegd dat dit niet het geval en een fabeltje is)
We kunnen dus stellen dat vanaf de vroege middeleeuwen tot de introductie van de burgerlijke stand in de negentiende eeuw in administraties gebruik werd gemaakt van patroniemen. Een patroniem kon bestaan uit enkel een naam die van generatie op generatie veranderde maar ze kan ook gevolgd worden door een achternaam, bijvoorbeeld: Jan Hendriksz Bakker of Anna Pouwelsdr van Amerongen.
Patroniemen, als systeem voor naamgeving van kinderen, bestond ook in Nieuw-Nederland (de latere staat New York) in de jaren 1600. Het werd verboden nadat de Britten de controle over Nieuw Nederland hadden overgenomen in 1664 en daarna nogmaals in 1674.
Wanneer een man genaamd Jacob Hendricks een zoon Hendrick had die een zoon Samuel had die weer een zoon Dirck had werden de volledige namen van deze mannen gebaseerd op de voornamen van hun vaders. Ze waren dan Hendrick Jacobsz (Jacobs, Jacobse of Jacobsen), Samuel Hendricksz (Hendricks, Hendrickse of Hendricksen) en Dirck Samuelsz (Samuels, Samuelse of Samuelsen). Dus het einde van de naam zou kunnen variëren in de schriftelijke akten. Dochters namen de naam van hun vader ook aan maar met een andere uitgang Jacobsdr of ook gewoon Jacobs, Jacobse of Jacobsen.
Dit systeem van patroniem-naamgeving werkte prima in de landelijke gebieden van Europa. Echter binnen stedelijke gebieden veroorzaakte het problemen omdat het erg verwarrend was vast te stellen wie je bedoelde. Er waren te veel mensen met precies dezelfde naam. Steden in een aantal West-Europese landen vereisten achternamen, terwijl op hetzelfde moment patroniemen mochten floreren op het platteland.
Toen europese immigranten uit verschillende landen arriveerden in Nieuw Nederland in de jaren 1600, was er een mix van naamgeving systemen. Sommige immigranten hadden al een achternaam maar een groot aantal niet. Naarmate de bevolking groeide was het een praktische noodzaak dat uiteindelijk iedereen een achternaam had. De Britten versnelden dit proces nog eens door dat verplicht te stellen.
Nadat de achternaam verplicht werd moest iedereen die bedenken. Veel mensen besloten hun plaats van afkomst hiervoor te gebruiken, zodat ze zichzelf iets als 'van Buren' noemden. Het Nederlandse woord voor 'from' is 'van'. En dus weet je nu de oorsprong van de naam Van Buren, in het Nederland wordt dit natuurlijk geschreven als 'van Buren' dus geen hoofdletter V(!). Andere mensen besloten dat ze afkomstig waren van de heuvels of uit een beboste regio, enz. en creërden een achternaam met gebruik van deze nederlandse woorden.
|
Een kind dat aan boord geboren werd tijdens een storm kreeg de naam van Storm Bradt. Later werd hij bekend als Storm van der Zee hetgeen aanleiding gaf tot de aanname dat de achternaam 'van der Zee' betekent 'from the sea'. Er zijn veel Nederlandse namen die beginnen met Van (in Nederland 'van' (!) zoals je weet.
Veel achternamen refereren naar het beroep dat een persoon kan hebben gehad. En soms werd het laatst gebruikte patroniem omgezet in een achternaam zoals Jacobsen of Jansen.
Nederlandse ouders in Nieuw Nederland/New York of andere landen, vernoemden meestal hun eerste twee zonen en twee dochters naar hun eigen ouders (de grootouders van de kinderen). Wanneer één van die kinderen stierf werd heel vaak het volgende kind dat geboren werd met die sekse opnieuw vernoemd. Het idee was dat de vaders en moeders van het echtpaar moest worden geëerd. Wanneer twee kinderen dezelfde naam hebben binnen een Nederlands gezin is het bijna altijd zo dat de eerste is gestorven. Duitsers hadden in afwijking hierop niet zelden meer dan één kind met dezelfde naam binnen een gezin.
Bij nederlanders werd gewoonlijk de eerste zoon vernoemd naar zijn grootvader van vaderskant en de eerste dochter naar haar grootmoeder van moederskant. Maar dit gebruik was niet consistent en mag dus niet als vast uitgangspunt worden gebruikt. Soms kunnen we met behulp van doopaktes een heel gezin in beeld brengen maar hebben we geen idee wie de ouders van het echtpaar waren. Dan kan het bij het vinden van die ouders helpen om te kijk naar de namen van de eerste twee zonen in de familie (laten we zeggen Cornelis en Gerrit waren zonen van Albert). Zoek daarna in de index van de aktes van diezelfde kerk (of elke andere gemeente wanneer de kinderen werden gedoopt in meer dan één kerk). Wanneer daar een Cornelis of een Gerrit staat vermeld controleer dan alle dopen voor die man. Is er een doopakte voor een Albert dan is er een goede kans dat u de vader van de Albert hebt gevonden die u zocht. Wanneer de moeder van Albert bij de doop dezelfde naam heeft als één van Albert's eerste twee dochters, is er bijna geen twijfel meer dat je de juiste doopaktes hebt gevonden voor Albert. Wanneer de records uit die gemeente niet helpen, breidt dan de zoektocht uit naar nabijgelegen kerken, voornamelijk van dezelfde stroming. De gebruik van de namen van de kinderen is op deze wijze één van de beste methoden voor het vinden van de ouders van een persoon in de begindagen.
Wanneer je toch vastloopt en de ouders van deze Albert niet kunt vinden ga dan op zoek naar de ouders van zijn vrouw. Kun je die vinden en komen hun namen overeen met twee van de kinderen van Albert dan weet je in ieder geval dat de familie van deze gewoonte gebruik maakte. Dat maakt het zeer waarschijnlijk dat twee andere kinderen de namen van Albert's ouders hebben. Maar wanneer de namen van de ouders van de vrouw niet terugkeren bij de kinderen dan heb je of nog niet alle kinderen gevonden of ze maakten geen gebruik van dit naamgeving systeem. In dat laatste geval zal het bepalen van de ouders van Albert niet makkelijk zijn.
Patroniemen versus echtelijke namen
Een patroniem is de eerste naam van de vader, gevolgd door een afsluitende groep van letters. Het duidt de persoon aan als het kind van de vader. Patroniemen zijn de meest voor de hand liggende namen waarmee oude nederlandse voorouders bekend waren.
Een veel voorkomende valkuil om op te letten is met volwassen gehuwde vrouwen of weduwen, die soms niet gekend worden onder de naam van hun vader, maar in plaats daarvan onder de naam van hun echtgenoot. Dus bijvoorbeeld een dochter Annetje, dochter van Andries maar getrouwd met Jan zou dan Annetje Jans kunnen worden genoemd in akten na haar huwelijk. De naam Jans lijkt dan op een gewoon patroniem maar is totaal incorrect omdat ze nooit geboren is als dochter van Jan. Dus controleer zorgvuldig bij een vrouw of het genoemde patroniem wel klopt en niet een verwijzing is naar haar echtgenoot.
Een soortgelijk geval treffen we aan wanneer een vrouw hetzelfde patroniem gebruikt als haar moeder. Het is moeilijk uit te zoeken of een dergelijke geval veroorzaakt wordt door een fout van de onderzoeker of door een vergissing van de klerk. Of misschien zelfs acceptabel was als oplossing voor een meer zeldzame situatie. Dus deze gevallen moeten bijzonder zorgvuldig worden bestudeerd.
|
Patroniemen met afsluitende afkortingen
Afkortingen aan het einde van een patroniem komen veel voor in akten en het is dus gepast deze te gebruiken in het LNAB-veld. Dit in uitzondering op de eerder beschreven regel tegen het gebruik van afkortingen. De hier bedoelde afkortingen zijn meestal ook geslachts-afhankelijk.
Voor jongens: Het nederlandse woord zoon (in het oud-nederlands soon of soen) betekent 'zoon' of 'zoon van'. In het nederlands zou een zoon van een man genaamd Albert aangesproken worden met Albertszoon (soon/soen) of Albertzoon (soon/soen). Voor het gemak zou deze naam door een klerk vaak geschreven worden in een verkorte vorm zoals Albertsz. Dus de vastgelegde naam met een achtergevoegde z is een goede LNAB, vooral voor jongens. Er zijn gevallen waarin z eveneens werd toegepast voor dochters. Zie: patroniem-vormen multigeneratie familienaam.
Voor meisjes: Nederlandse klerken zouden dochter afkorten in twee vormen, ofwel een afsluitende d of een dr. Dus een meisje zou worden geregistreerd als bijvoorbeeld Andriesdr met een afsluitende d of dr, Dit is een juiste LNAB vorm voor meisjes.
In patroniemen werd de z soms ook toegevoegd voor een dochter, omdat in dit geval het patroniem niets te maken heeft met het geslacht van het kind. Een meisje kon bijvoorbeeld Pieternelle Jansz genoemd worden, omdat het betekent dat Pieter(nelle) een zoon/dochter is van Jan. Dit moet voor ieder individueel profiel worden beoordeeld, omdat meisjes/dochters ook wel het achtervoegsel dr konden krijgen.
Vormen van patroniemen
De vroegste vormen van patroniemen zijn een achtervoegsel soon of soen, later zoon of simpelweg sz of z voor jongens en voor meisjes dogter, dohter later dochter of enkel sdr of dr.
Andere gebruikelijke vormen van patroniemen zijn een afsluitende zen, sen, se of gewoon s. Deze kunnen worden toegepast voor zowel jongens als meisjes, en het gebruik lijkt te variëren. Er zijn verschillende theorieën over wat meer geschikt is, of welke vorm afgeleid is van anderen. Meer verdieping van deze theorieën en regels volgt hieronder. Volg ook de links op de projectpagina.
Een afsluitend patroniem 'son' wordt soms ook gezien in de LNAB, misschien ten onrechte, want het is een Scandinavische vorm, in plaats van het Nederlands (of misschien nog van het oud-nederlandse woord voor zoon: soon/soen). Waarschijnlijk is het een fout in de interpretatie van de nederlandse akten. Hoewel er veel inter-regionaal verkeer was met als gevolg veel mensen van verschillende afkomsten en uiteenlopende niveaus van scholing.
Afwijkende vormen van patroniemen
Meerdere-generaties patroniemen
Meerdere-generaties patroniemen komen het meest voor in Brabant en Limburg, maar in zeldzame gevallen ook daarbuiten.
Bijvoorbeeld: Pieter Jan Lievensz. Het patroniem voor Pieter en zijn broers is totaal afwijkend van het normale gebruik van patroniemen.
Pieter is de zoon van Jan (Jan is een zoon van Lieven, dus zijn naam is: Jan en LNAB: Lievensz). Normaliter zou Pieter enkel zijn vaders voornaam Jan als patroniem krijgen (dus: Jansz), maar in dit meerdere generatie patroniem krijgen kinderen hun vaders naam samen met zijn patroniem als nieuw patroniem, dus de juiste familienaam (LNAB) voor zoon Pieter is hier Jan Lievens.
In dit patroniem vormen de naam van de vader (Jan) samen met zijn patroniem (Lievensz) het patroniem voor het kind (Jan Lievensz).
Dan krijgt Pieter ook een zoon, zijn zoon krijgt de naam Anthonis (Thonis).
Zoon Anthonis krijgt als patroniem de naam van zijn vader met inbegrip van het extra patroniem,
zodat de juiste gegevens nu zijn: Naam: Anthonis met familienaam / LNAB: Pieter Jan Lievensz.
Zie ook: Voorbeeld Meerdere Generatie Profielen
Metroniemen
Metroniem is hetzelfde als Patroniem maar nu krijgen de nakomelingen de naam van de moeder als 'patroniem', dit wordt dan een metroniem genoemd.
Bijvoorbeeld: Fetje Martjes Scholte.
Voor meer informatie en praktische toepassing zie: NEDERLANDSE EN VLAAMSE NAAMVELDEN
Met dank aan:
- Artikel: Steven Mix
- Aanpassing t.b.v. Netherlands Project: Bea Wijma, Joop van Belzen
- Vertaling: Johan Boonstra
Vragen en opmerkingen over de Nederlands Portaal pagina's kun je in het G2G Netherlands Project FORUM plaatsen.
Voeg hiervoor de tag Nederlands_Portaal toe .
- Login to request to the join the Trusted List so that you can edit and add images.
- Private Messages: Send a private message to the Profile Manager. (Best when privacy is an issue.)
- Public Comments: Login to post. (Best for messages specifically directed to those editing this profile. Limit 20 per day.)
- Public Q&A: These will appear above and in the Genealogist-to-Genealogist (G2G) Forum. (Best for anything directed to the wider genealogy community.)